Langverwachte uitspraak over het evenredigheidsbeginsel
4 februari 2022
Op 2 februari 2022 heeft de grote kamer van de AbRvS uitspraak gedaan over een woningsluiting in Harderwijk vanwege overtreding van de Opiumwet (ECLI:NL:RVS:2022:285). In deze zaak was op 7 juli 2021 een conclusie genomen door staatsraden advocaat-generaal Wattel en Widdershoven (ECLI:NL:RVS:2021:1468). In de conclusie en de uitspraak staat centraal hoe intensief de bestuursrechter aan het evenredigheidsbeginsel (art. 3:4 lid 2 Awb) moet toetsen.
In de conclusie van de AG’s was onderscheid gemaakt tussen drie situaties. Het bestreden besluit berust op:
een discretionaire bevoegdheid (al dan niet ingevuld met beleidsregels);
een gebonden bevoegdheid uit een algemeen verbindend voorschrift niet zijnde een wet in formele zin;
een gebonden bevoegdheid uit een wet in formele zin.
De uitspraak van de Afdeling is beperkt tot de eerste situatie. Op de andere situaties zal de Afdeling in toekomstige zaken nader ingaan. De Afdeling onderschrijft de conclusie van de AG’s dat bij een toetsing aan het evenredigheidsbeginsel drie criteria een rol spelen. Dit zijn de i. geschiktheid, ii. noodzakelijkheid en iii. de evenwichtigheid. In de uitspraak wordt echter afstand genomen van de suggestie van de AG’s dat elk besluit categorisch aan de drietrapsraket moet worden getoetst.
De Afdeling merkt op dat de toetsing aan het evenredigheidsbeginsel afhangt van veel factoren en van geval tot geval zal verschillen. Het betreft een glijdende schaal waarbij de bestuursrechter alle varianten tussen vol en terughoudend kan toepassen. De intensiteit van die toets wordt bepaald door de mate van beleidsruimte die de overheid heeft om een besluit te nemen, maar ook door het doel dat het besluit dient en wat het gewicht daarvan is. Verder is van belang of en in welke mate daardoor belangen van betrokken burgers en bedrijven worden geraakt. Naarmate die belangen zwaarder wegen, de nadelige gevolgen van het besluit ernstiger zijn of het besluit inbreuk maakt op de mensenrechten, zal de bestuursrechter intensiever toetsen.
Tot slot voor wat betreft de woningsluiting in Harderwijk; de burgemeester dient een nieuwe beslissing op bezwaar te nemen, waarbij de woningsluiting kritisch tegen het licht gehouden moet worden.
Voor meer informatie over deze uitspraak kunt u contact opnemen met Ineke